ALEVİLİĞİ ANLAMAK
EĞİTİM PLANI
GİRİŞ: Alevilik eğitimi gerekli mi?
A- Alevilik eğitimine ihtiyaç var mı?
1- Eğitim ihtiyacı neden belirdi?
a- Üyelerin eğitim ihtiyaçları
b- Dedelerin eğitim ihtiyaçları
c- Dernek yöneticilerinin eğitim ihtiyaçları
B- Eğitim-Öğretim planı nasıl uygulanabilir?
1- Eğitimin hedefi kimdir?
2- Eğitim nasıl verilmeli?
3- Eğitimi kim verecek?
a- Dedeler
b- Akademisyenler
c- Araştırmacılar
1- Dine ve aleviliğe genel yaklaşım
A- Tanrı kavramı nedir?
1- Tanrı inancı
2- Dinsel etik
B- Kültür ve Din
1- Kültür nedir, nasıl birbirlerini etkilerler?
2- Kültür unsurları nelerdir?
a- Dil
b- Din
c- Gelenek ve görenek
d- Sanat
e- Dünya görüşü
f- Tarih
3- Kültürün Özellikleri
4- Kültürün İşlevi
5- Kültürün kazanılması
a- Kültürel şok:
b- Kültürlerin birbirlerini etkilemesi
c- Kültür Emperyalizmi:
d- Kültürel asimilasyon:
e- Kültürel Yozlaşma:
C- Din kavramının tanımı ve dinler tarihine yaklaşım
1- Din kavramının tanımımı nasıl yaparız?
2- Dinler Tarihine nasıl yaklaşmalı?
a- Tarihi açıdan:
b- Dilbilimi (filoloji) acısından
c- Sosyolojik acıdan
d- Etnolojik ve antropolojik açıdan
e- Psikolojik açıdan
3- Din ve kültür ilişkisi
D- Aleviliğe genel yaklaşın
1- Alevilik erkânı eğitimi yöntemi
a- Sekronik “eşzamanlı” yöntem
1- Alevi-Bektaşi İnancının Günümüzdeki Özü nedir?
2- Alevi-Bektaşi İnancı Nasıl Uygulanıyor?
3- Alevi-Bektaşi İnancı Kendisini ve Cemaatini Nasıl Koruyor?
b- Diyakronik “artzamanlı” yöntem
1- Alevi-Bektaşi İnancı Kuşaktan Kuşağa Nasıl Öğretildi?
2- Alevi-Bektaşi İnancı Ne Zaman ve Hangi Koşullarda Oluştu?
3- Alevi-Bektaşi İnancı Nasıl Gelişti?
2- Alevi sözcüğünün kavramı ve diğer alevi kavramları
a- Alevi sözcüğünün kavramı
b- Alevi kavramları
3- Aleviliğin temelindeki ana unsurlar
a- Oğuz Türklerinin kültürü ve Şamanist Gök Tanrı inançı
b- İslam’ın doğuşu, yayılması, gelişmesi ve Türklerin İslamla tanışması
c- Türk aşiretlerinin ve Alevi inancının Anadolu’da karşılaştıkları yöresel etkiler ve tarih içinde değişimi
2-İslamın Doğuşu ve Dört Halife Devri
A- İslam öncesi Arap yarımadası ve Mekke
1- İslam öncesi Arap yarımadası
2- Mekke
3- Dini ortam
B- Hz. Muhammed ve İslamın Doğuşu (Hadis, Siyer ve Hilye temelinde)
1- Hz.Muhammed’in peygamberliğine kadar yaşantısı
2- Peygamberliği
a- Kur'an: Allah'ın sözü?
1- Etimoloji
2- Tarihce
a-Kültürel Kaynakları
b- Yazılma süreçi
c- Mekke dönemi
d- Medine dönemi
e- Sözlü Kur'an'dan yazılı Kur'an'a: Kur'an mushafları
1- Ebu Bekir dönemi ve İmam Mushaf
2- Ömer ve Osman dönemi
3- Metnin orjinalliği ve Kur'an versiyonları
a- Semarkand Kuranı
b- Topkapı Sarayı Kuranı
c- Kahire Kuranı
d- TİEM Kuranı
e- Darü’l-Kütüp Kuranı
f- St. Petersburg Kuranı
g- Sana’a Kuranı
4- Edebi dil ve içerik
5- Kur'an'ın anlatı ve hikayelerinin yapısı
6- Kur'an'daki İslama çağrı neyi değiştiriyor?
7- Kur'an'daki İslam ile Uygulamadaki İslam Farklı mıdır?
b- İslam'a çağrı, ilk Müslümanlar, tepkiler
c- İsra (Kur'an'da sadece gece yürüyüşü) ve Miraç mucizesi
3- Akabe biatları ve Hicret, Medine Vesikası ve bozulması
a- Hicret 16 temmuz 622
b- Medine Vesikası
4- Savaşlar, Hudeybiye Antlaşması ve Mekke'nin Fethi
5- Son haç ve Gadir Gum Veda hutbesi
C- Siyasi ve Dinsel çatışma
1- Bölünmenin dinsel temel unsurları
a- Sünni İslam (Ehl-i Sünnet):
b- Şia veya Şia-i Ali (Şî'atu Ali)'den Aleviğe
2- Şi'atü Ali-Alevi düşünce unsurları:
a- Nübüvvet, Risalet ve İmamet
b- İmamet ve velayetin devam etmesi
c- Ehl-i Beyt ve İmamet, Tevella ve Teberra
3- Kur'an'a göre Zahir ve Bâtın ayırımı nedir?
4- Batınî ve Alevilik-Bektaşilik inançına göre Kur'an
5- Batınî anlayış için Hz. Muhammed’in peygamberliği ne demektir?
6- Zahirde ve Batında Miraç ve anlamı nedir?
7- Aleviler için İslamın beş şartı ne demektir?
8- Cihat nedir?
D- Dört halife (Hulefa-yı Raşidin)
1- Ebu Bekir 632-634
a-İslamdan ayrılmalar ve birlik için mücadele
b- Sözlü Kur’an’dan yazılı Kur’an’a geçişin başlaması
2- Ömer 634-644
a- Arap yarımadasından çıkış ve yayılma
b- İslamın yayılmasında kültürel ve etnik zorluklar, çatışmalar ve Mevali sorunu
3- Osman 644-656
a-Osman’ın halifelik dönemi
b- 656 da Halife Osman'a başkaldıran Abdullah ibn Saba kimdir?
4- Hz. Ali 656- 661
a- Tarihi Ali
b- Teolojik ve Mitolojik Ali
3-İslamın siyasi ve dinsel sorunları
A- Emevi devri ve genişlemenin sorunları
1- Emevilerin yayılması
a- Muaviye ve Şam'da Sufyanî Emevîler
b- Sıffin Savaşı 657
c- Emevîler Halifeliği'nin Kurulup Gelişmes
d- Kerbala Kıyımı 680
2- Mervânîler ve Emevilerin çöküşü
B- Ebu Müslim ve Abbasilerin Emevileri yıkması
1- Ebu Müslim
a- Kimliği
b- Siyasi ve askeri faaliyeti
2- Abbasiler
a- Kuruluş ve yükseliş
b- Büveyhiler altında
c- Büyük Selçukluların altında
d- Mısır'da Abbasî halifeliği
C- On iki İmam : Din ve siyaset arasında
1- Ali ibn Ebu Talib (ö.661)
2- Al-Hassan ibn Ali (ö.669)
3- Al-Hussayn ibn Ali (ö.680)
4- Ali ibn al-Hussayn ( Zayn al-Abidin) (ö.714)
5- Muhammad ibn Ali al Bâqir (ö.733)
6- Ja'far ibn Muhammad al-Sâdik (ö.765)
7- Mûsâ ibn Ja'far al-Kâdhim (ö.799)
8- Ali ibn Mûsâ al-Redha (el-Rıza) (ö.818)
9- İmam Muhammed Taki (ö. 835)
10- Ali ibn Muhammad al-Hâdî (.868)
11- Al-Hassan ibn Ali al-Askarî (ö.874)
12- Muhammad ibn al-Hassan al-Mahdî (kayboluşu 940)
D- Ehl-i Beyt etrafında Bâtınî İslam'in gelişmesi
1- Şi'atü Ali, Hz. Ali taraftarlığının ilk kez Ali'yi tanrısallaştırarak Sabailik olarak ortaya çıkışı (Osman'a karşı isyan 635);
2- Ehl-i Beyt'e bağlı olarak değişik biçimlerde gelişmesi;
3- Kerbela olayı ile (680) tepkilerin yükselişi;
4- İmam Bakır ve Cafer çevresindeki Şi'atü Ali (Alevilik) etrafında kümeleşmeleri, siyasi hareketlerle ilişkiler;
5- İran ve Azerbaycan'da Mazdekizm kaynaklı Alevi toplumsal hareketleri:
a- Müslümiyye hareketleri(761; 777-785)
b- Babek ve Babek Hurremi hareketi (816-837)
c- Alevi al-Basri önderliğinde zenci-köle ayaklanması (869-883)
6- Şi'atü Ali/Alevvi inanç temelinde devlet yapılanması:
a-Karmatiler:Irak (891-902); İran; Bahreyn (894-934/951?)
b- Buveyhiler,
c- Hamdaniler,
d- Fatımîler
E- Şia-i İmamiyenin ve Aleviliğin elde kalan ilk yazılı kaynaklarından...
1. Ummu’l Kitab: İmam Bakır’ın(ö.733) inançsal görüş düşüncelerini içeren kitap 8.yy.ın ilk yarısında yazılmıştır.
2. Mufaddal bin Umar al-Jufi as-Sayrafi , Kitab al-Haft wa’l-Azilla; İmam Cafer’in batıni görüşlerini içermektedir
3. İkhwan as Safa ve Risaleleri, 9.yüzyılın ilk yarısında Arapça hazırlanmış dünyanın ilk ansiklopedik yapıtı
4. Jafar Mansur el Yaman (ö.914) Kitab al-Alim wa’l Ghulam,
5- Oniki İmamcılığa ilk düşünsel ve inançsal çehresini veren :
a) Kitab Firaku’ş-Şia’nın yazarı al-Hasan bin Musa en-Nevbahti (ö.922).
b- Abu Cafer Muhammed Yakub al-Kolayni’nin (ö.940-41) Al-Usul Min al-Kafi.
c- Şeyh al-Saduk adıyla tanınan İbn Babeveyh’in (ö.991-92) ı Risaletu’ul İtikadat
d-Heresiograf Sad bin Abdullah al-Aşari al-Kummi’nin( ö.951-52) Kitab al-Makalat ve’l- Firak’ı.
F- Mezheplerin ve Tarikatların doğuşu
1- Sünni İslam (Ehl-i Sünnet):
a- Fıkıh
1- Hanefî
2- Malikî.
3- Şafiî.
4- Hanbelî.
b-İnanç (itikadî)
1- Ashab-ı Hadis
2- Mutezelliye
3- Eş’ariyye
4- Mâturiddiyye
2- Şia veya Şia-i Ali (Şî'atu Alî) yani Ali Yanlıları”:
a- Gâliye (Aşırılıkçılar) :15 “fırka” (grup)
b- Râfıza veya İmamiyye
c- Zeydiyye (Ilımlı Şia kolu) 6 fırka
Bugün Şia-i Ali deki inanç ayrımlarından bazıları şunlardır:
a- Şia-i İmamiye
b- İsmailiyye
c- Alamut radikal İsmailiyyesi
d- Nusayrilik
e- Melametiyye
f- Zeydiye
g- Allavi
h- Dürüzi:
i- Alevi-Bektaşi
3-Hariciler
G- Tasavvufun doğuşu ve Vahdet-i Vücut, Vahdet-i Mevcut felsefesi
1- Tasavvufun doğuşu
a- Tasavvufun tanımı
b-Temelleri
1- Ayetlerden bazıları :
2- Hadislerden bazıları :
c- Tasavvufu geliştirenler
1- Hz. Muhammett'te Cüneyt Bağdâdî'ye
a- Üveys el- Karanî (Veysel Karanî) ö.657
b- Hasan el Basri (d.643- ö 728)
c- Rabia Adeviyye ö. 185/801
d- Zünnün Mısrî (d. hicri180-ö. 245/856)
e- Beyazıd Bistamî (ö. 260/874)
f- Hâkim et-Tirmizî (ö.285/898)
g-Cüneyt Bağdatî (ö.286/899)
2- Cüneyt Bağdâdî'den Muhyiddin Arabi'ye
a- Hallacı Mansur
b- Gazali
c- Şehabeddin Sühreverdi (Maktül)
d- Muhyiddin Arabi
3- Muhyiddin Arabi dönemi
2- Vahdet-i Vücut, Vahdet-i Mevcut felsefesi
4- Oğuz Türklerinin Sosyo-politik yapıları, Kültürleri ve Şamanist Gök Tanrı inançı
A- Oğuz Türklerinin Sosyal ve politik yapıları
B- Kültürleri ve Şamanist Gök Tanrı inançı
C- Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri
1- Bektaşilik ve Alevilikteki İslam Öncesi İnanç Motiflerinin Kaynakları Olarak Türklerin Girdikleri Dinler
a- Eski Türk İnançları
b- Atalar Kültü
c- Tabiat Kültleri
d- Gök Tanrı Kültü
e- Şamanizm
f- Budizm
g- Zerdüştlük, Mazdeizm ve Mazdekizm
h- Maniheizm
i- Hıristiyanlık
j- Musevilik
k- Putperest ve Hıristiyan Anadolu Kültürü
2- Eski Türk İnançları Kaynaklı Motifler (Tabiat Kültleri)
a- Dağ ve Tepe Kültü
b- Taş ve Kaya Kültü
c- Ağaç Kültü
3- Şamanizm Kaynaklı İnanç Motifleri
a- Sihir ve Büyü Yapmak
b- Hastaları İyileştirmek
c- Gayp'tan ve Gelecekten Haber Vermek
d- Tanrının İnsan Şeklinde Görünmesi (Antropofani)
e- Tabiat Kuvvetlerine Hakim Olmak
f- Ateşe Hükmetmek
g- Kemiklerden Diriltmek (İntermezzo)
h- Kadın-Erkek Müşterek Ayinler (Ayin-i Cem)
i- Tahta Kılıçla Savaşmak
4- Uzak Doğu ve İran Dinleri Kaynaklı İnanç Motifleri
a- Tenasüh (Reenkarnasyon, Metampsikoz) İnancı
b- Hulul (Enkarnasyon) İnancı
c- Şekil (Don) Değiştirme (Metamorfoz)
d-Havada Uçma (Levitasyon)
e- Dört Unsur(Anasır-ı Erbaa)
f- Ateş Kültü
5- Kitab-ı Mukaddes Kaynaklı İnanç Motifleri
5- Türklerin müslüman olmaları
A- Horasan da Ehl-i Beytin yaydığı değişik İslami akımlar ve Türk dervişleri
B- Türklerin İslamla tanışması
C- Türkleri etkileyen Batınî İslam yolları
1- İsmailiye etkisi
2- Melamati etkisi
3- İki etkinin birleşmesi neticesi
a-Kalenderîler
b-Yeseviler
c-Haydarîler
d-Vefaîler
D- Türk kavimlerinin Batınî İslam’ının üç ana özelliği:
1-Bağlaştırmacı (senkretik) karakter;
2- Mehdici karakter;
3- Mistik (sufiyane) karakter
a-Hulûl
b-Tenasüh
c-Don değiştirme
E- Karahanlılar: Aleviliği devlet dini olarak kabul ilk Türk devleti
F- Ahmet Yesevi
6- Türklerin ve Alevi inancının Anadolu’da karşılaştıkları yöresel etkiler ve tarih içinde değişimi
A- Selçuklular ve Anadolu’ya yayılış
1- Selçuklu devletinin kuruluşu ve Bağdat’da halife tarafından çağrılmaları
2- Büyük Selçuklu İmparatorluğu ve Malazgirt savaşı (1015 ten1085e)
B – Anadolu'ya Türk aşiretlerinin yayılışı ve Tüklerle Aleviliğin gelişmesi
1- Anadolu'nun müdafaası ve dâhilde birlik mücadelesi (1085ten 1192ye)
C- Anadolu Selçukluları ve Aleviler karşı karşıya
1- Anadolu'da birlik ve merkezleşme (1192den 1256 ya)
2- Anadolu Selçukluların Alevi Ocaklarını yapılandırması (1224)
3- Babai İsyanı (1239-40)
4- Anadolu Sultanlığının zayıflaması ve ortadan kalkması (1258den 1308e)
D- Hünkar Hace Bektaş Veli ve Bektaşiliğin doğuşu
E- Ahi Evran ve Ahilik ile Bacıyân-ı Rûm teşkilatı
F- Osmanlı’nın doğuşunda Alevilerin etkisi
1- Tavâif-i Mülûk Devri: Anadolu'da bağımsız devletler ve beylikler devri
2- Osmanlı'nın doğuşu (1299) ve son olarak Dulkadirli hanedanını yoketmesi arasındaki devir(1515)
G- Osmanlılarda Alevi isyanları ve Balım Sultanın Bektaşiliği yapılandırması
1- Osmanlıya karşı ilk Alevi isyanları
a- 1416 da Şeyh Bedrettin isyanı
b- Şahkulu isyanı (1511)
2- Balım Sultan ve Bektaşiler
a- Balım Sultan'ın 1502 de Bektaşilerin başına atanması ve Bektaşiliğin yeniden yapılanma,
b-1520'da Şeyh Celal isyanı, 1527 Kalender Çelebi isyanı, Pîr Sultan Abdal İsyanının (1567), Celalî İsyanları
H- Erdebil tekkesinin şekillenmesi ve Anadolu’da Sefevi etkisi
1- Erdebil tekkesinin doğuşu ve büyümesi
2- Erdebil Tekkesinin Anadolu Aleviliğini ve İranı etkilemesi
İ- Alevilerin duraklama, içine kapanma devri ve Tanzimat
1- Duraklama, içine kapanma devri
2- Tanzimat devri
7- Cumhuriyet ve Aleviliğin güncel sorunları
A- Cumhuriyet ve Alevilik
B- Aleviliği bugünkü sorunları
8- Bugünkü Alevi erkânı, kavramları ve kentsel yaşamda devamlılığı
A- Alevi felsefesi ve Dört kapı kırk makam eğitimi
1 - Şeriat kapısı
2-Tarikat Kapısı
3- Marifet kapısı;
4 - Hakikat kapısı.
B-Erkânname nedir? İmam Cafer ve Şeyh Safi Buyruğu
C- Hak-Muhammed-Ali yolu
D- Kırklar Meclisi nedir?
E- Cem nedir ve Cemin kurgusundaki Tevhid ve Miraçlamanın anlamı nedir?
F- Görgü Cemi nedir?
G- Cemevi (Cemçadırı) nedir? Mescid-i Nebevi bir model midir?
H- Ocak nedir? Mürşit Ocakları nedir? Dedelik Kurumu nereden geliyor? Mürşit- Pîr-Rehber gibi inanç önderleri kimdir ve görevleri nedir? Tarih içinde bu hizmetler ne gibi değişikliklere uğradı?
I- Muhip ve Talip kimdir? Görevleri nelerdir?
J- Alevi doğmak - Alevi olmak: Kim “Talip” olabilir?
K- Musahiplik nedir ve temel kaynakları nerededir?
L- 12 hizmet nedir?
M- Ölü Dârı ve Erkânı nedir?
N- Semah
O- Hızır orucu ve Hıdrellez
P-Alevi-Bektaşi Ehl-i beyt anlayışı
R- Tevella Teberra ne anlama geliyor?
S- Yunus Emre'den Aşık Veysel'e Anadolu halk şairlerinde Alevilik ve Cemlerde deyişlerinin kullanılması
T- Nevruz
U- Kentsel yaşamda Alevili erkanının devamlılığı ve sorunları
1- Dede/Mürşit ile Talip/Mühip ilişkisi
2- Kentsel ortamda geleneksel ocak yapısı devam edebilir mi?
3- Karışık kentsel ortamda yöresel erkân zenginliğini nasıl korunur
4- İkrar verme : kime? neye? Nasıl?
5- Görgü cemi sorunlarına cevaplar...
9- Aleviliğin genel sorunları
A- Tarihte ve bugün Alevi Bektaşi ilişkisi
B- Tarihte ve bugün Kürt alevileri
C- Oğuz Türkleri zamanı Türk kültürünün bugünkü Türk Sünni-Alevi İslami yaşantımızda devamı
D- Alevilikte söylenceler ve tarihi gerçekleri ayırma ve değerlendirme
İDEAL KÜTÜPHANE başlangıcı
KONUŞMACI OLARAK DAVET EDEBLİLECEĞİMİZ İSİMLER